Wystąpienia konferencyjne [styczeń 2025]

W ostatnim czasie wziąłem udział w kilku seminariach eksperckich aby podsumować wyniki swoich prac z 2024 roku. Informowałem o tych wydarzeniach na tej stronie internetowej. Chodziło o seminarium PTSE, konferencję AWSB i konferencję Stow. Studiów Strategicznych. Dzisiaj krótkie podsumowanie tych wystąpień.

1) PTSE: "Unia Europejska wobec wojny w Ukrainie. Próba bilansu"

Spotkanie zapoczątkowało - jak mniemam - serię seminariów PTSE poświęconych głównym problemom Unii Europejskiej. Moje wystąpienie trwało około 20 minut i dotyczyło współpracy unijnej w dziedzinie bezpieczeństwa. Dokonałem przeglądu inicjatyw obronnościowych w UE z perspektywy instytucji i ich praktyk. Szukałem odpowiedzi na pytanie w jaki sposób wojna napastnicza Rosji z Ukrainą doprowadziła do korekt instytucjonalnych w UE. Dyskusja po referacie dotyczyła wniosków dla badań w Polsce. Na początku przedstawiłem przegląd nowoczesnych teorii współpracy państw, wskazując, że w obszarze bezpieczeństwa prym wiodą instytucje/gremia rządowe, a nie unijne. Współpraca w dziedzinie bezpieczeństwa jest trudniejsza niż w dziedzinie gospodarczej, gdyż dotyczy bezpośrednio przetrwania państw i ich suwerenności. Przegląd instytucji UE rozwiniętych po 1991 roku, a następnie po Traktacie z Lizbony był głównym elementem pracy, zwłaszcza po uwzględnieniu okresu po 2014 roku. W ostatnich latach UE powołała do życia: strategię EUGS (2016), PESCO (2017), Białą księgę (2017), PADR i EDIDP (2018), EDF/EPF (2021), Strategiczny Kompas (2022), zawarto porozumienie z NATO (2023), ogłoszono Ukraine Facility (2024), strategię przemysłu obronnego w UE (2024) i program strategiczny na lata 2024-2029. Dużo instytucji, ale mają wymiar przemysłowy, a nie stricte militarny. Pomoc UE dla Ukrainy została zrealizowana ledwo w połowie w stosunku do zapowiedzi (125 mld euro wobec 241 mld). 

We wnioskach wskazałem, że UE kontynuuje swój model rozwojowy, skupia się na działaniach niemilitarnych, Europa nie posiada środków finansowych, ani technologii aby zrekompensować brak wsparcia USA, główne europejskie armie mają problemy z rekrutacją, a ponadto proces integracji z Ukrainą ulegnie wydłużeniu z powodu niepewnej sytuacji bezpieczeństwa. Podtrzymałem też wnioski z raportu o europejskiej obronności opublikowanym w maju 2024 roku w 20. rocznicę akcesji Polski do UE.

Czym powinni zająć się badacze? Uważam, że są to takie problemy jak kultura strategiczna, praktyki wdrażania sankcji i różnych własnych strategii w latach 2024-2029 (w tym kompasu strategicznego), kwestie dual-use, CIMIC, aktywność nowego komisarza i strategia de-riskingu wobec Chin. Zwróciłem uwagę na potrzebę podejścia analitycznego, które pozwala wyodrębnić elementy i procesy w poszczególnych tematach. Pozwoliłoby to łatwiej docierać do opinii publicznej.

2) AWSB: "Perspektywy rozwoju systemów ochrony ludności. Uwagi do nowych regulacji"

Do wystąpienia na kwartalnej konferencji w Akademii WSB zaprosił mnie kol. dr Bartosz Maziarz. Postanowiłem wykorzystać podejście instytucjonalne do oceny nowej ustawy o ochronie ludności, która weszła w życie od 1 stycznia 2025 roku. Nie ma jeszcze komentarzy, ani podręczników na ten temat, więc postanowiłem zrobić to samodzielnie. Metodyka instytucjonalizmu wskazuje na kontekst powstania danej instytucji, badanie przyczyn ich powstania i analizę kształtu organizacyjno-prawnego. Zwróciłem uwagę na fakt, że ustawa wypełnia większość pomysłów, które przedstawilem w raporcie "Jak obronić Polskę?", opublikowanym w październiku 2024 roku. Omówiłem proces powstawania aktu prawnego, jego kontekst oraz strukturę nowej ustawy z podziałem na rozdziały (jest ich 14) i kluczowe regulacje. Szczególną uwagę zwróciłem na brakujące rozporządzenia (jest ich w styczniu 2025 roku ponad 20) oraz nowe instytucje, których jest całkiem sporo (Rządowy Zespół Ochrony Ludności, Program Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej (w MSWiA), Centralna Ewidencja Zasobów Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej, System Bezpiecznej Łączności Państwowej (i jego operatorzy), Centralna Ewidencja OZO (w KG PSP), założenia budowy systemu schronów i w zakresie planów ewakuacji ludności i ochrony dóbr kultury; Ewidencja Obrony Cywilnej, czy Korpus Obrony Cywilnej).

Nowy system ochrony ludności opiera się na obecnych formacjach ratowniczych i stanowi uzupełnienie systemu zarządzania kryzysowego. Wzmocniono rolę RCB i uporządkowano system decyzyjny. Przywrócono też obowiązek wykonywania planów Obrony Cywilnej w administracji, przywrócono system szkoleń i zapewniono dla tego wszystkiego finansowanie. Czy wystarczające? Niekoniecznie. Wiele wydatków spadnie na barki samorządów i straży pożarnej. Więcej będzie można powiedzieć, gdy rozporządzenia będą już gotowe. 

Co to oznacza dla branży wiedzy? Przede wszystkim trzeba sporo zmienić w obszarze edukacji, dydaktyki, szkoleń, kadr i współpracy z organami ochrony ludności. Przygotować będzie trzeba nowe podręczniki. Ważne będą również ekspertyzy. Na koniec wystąpienia poinformowałem, że pracuję nad tekstem o powodzi na Opolszczyźnie i reakcji państwa na to wydarzenie. Poszukuję wniosków i ulepszeń dla obecnego systemu zarządzania kryzysowego.

3) Konferencja "Polska strategia" Stow. Studiów Strategicznych

Do wystąpienia nt. kondycji studiów strategicznych zaprosił mnie prof. Roman Kuźniar. Na początku przyjąłem podział studiów strategicznych na ujęcie wąskie (Walt) i szerokie (Buzan) i perspektywę jednego państwa lub międzynarodową. Można wyróżnić zatem "macierz studiów strategicznych" - ujęcie wąskie i perspektywa jednego państwa to (1) studia nad obronnością państwa, ujęcie wąskie i perspektywa międzynarodowa daje nam (2) międzynarodowe stosunki militarne, natomiast ujęcie szerokie i perspektywa krajowa to (3) studia nad bezpieczeństwem narodowym, gdy zaś ujęcie szerokie i perspektywa międzynarodowa to (4) klasyczna analiza strategiczna. Można to również podzielić na poziomy analizy. 

Celem studiów strategicznych jest tworzenie wiedzy w zakresie strategii państwowych - z uwzględnieniem reakcji państwa na problemy bezpieczeństwa międzynarodowego. Kluczowy jest tu problem kultury strategicznej. Kultura strategiczna może być zdefiniowana jako całość dorobku materialnego i niematerialnego, związanego z przetrwaniem danej jednostki politycznej. Wnioskiem z wystąpienia było to, że rozwijanie środowiska akademickiego studiów strategicznych jest sposobem na kształtowanie kultury strategicznej Polski jako państwa średniego. W tym celu omówiłem zasoby i możliwości polskiego środowiska studiów strategicznych, czego jednak tutaj upubliczniać nie będę. :)