Wprowadzenie do stosunków międzynarodowych. Co przeczytać?

Od kilku lat zajmuję się m. in. dydaktyką w obszarze polityki międzynarodowej i zauważam, że wciąż brakuje dobrego wprowadzenia do tej tematyki. W efekcie w internecie spotkamy "widzi-mi-się", geopolityczną gnozę, a na kursach specjalistycznych wykłada się historię powszechną. Nie muszę dodawać, że takie podejście jest ogromną stratą czasu i energii. Zmusza bowiem młodych ludzi do wkuwania opowieści o przeszłości, a nie zapewnia żadnych narzędzi do samodzielnej pracy, rozumienia tekstu i nie uczy fachowego myślenia (czyli pojęciowego). Dziś o tym, co można z tym zrobić.

W 2016 roku opublikowałem w Stosunkach Międzynarodowych tekst o najnowszych metodach dydaktycznych obecnych w światowej debacie naukowej. Zauważyłem, że w Polsce de facto nie ma żadnej dyskusji na ten temat (minęło 5 lat, nadal jej nie ma). Liczba studentów w naukach społecznych zaczęła dramatycznie maleć. W 2018 roku wydałem tekst o tym, co publikują światowe czasopisma w obszarze bezpieczeństwa międzynarodowego (w Roczniku Bezpieczeństwa Międzynarodowego), a w 2020 roku o projektowaniu podręczników do uczenia problemów międzynarodowych. Zwróciłem uwagę na różnice pomiędzy podręcznikami globalnymi a naszymi. Pisałem o tym też tu, na blogu. W tym roku wydaję tekst o indeksach, bazach danych i rankingach państw, które ułatwiają studia porównawcze, zdobywanie danych etc. Finalnie jednak zwrócę uwagę na dwie najprostsze rzeczy.

Po pierwsze, wprowadzenie do wiedzy musi zawierać podstawowe pojęcia oraz informacje kto je wymyślił i gdzie można to przeczytać. Najlepsze publikacje o tym to Key concepts in International Relations pod red. Thomasa Dieza (et al.) lub International Relations. Key Concepts pod red. m. in. Martina Griffithsa. Po lekturze jednej tylko z tych książek znamy cały aparat pojęciowy i wiemy co dalej czytać. Czytać należy zaś kluczowe teksty (essential readings, czyli kanon) i nie tracić czasu na komentarze do komentarzy. Od razu wiemy, czym jest anarchia, równowaga sił, zależność, hegemonia, prawa człowieka, migracje, nacjonalizm, wojna, bezpieczeństwo, integracja, czy suwerenność.

Po drugie, aby nie tracić czasu na szukanie kluczowych tekstów należy albo skorzystać z pozycji proponowanych w książkach zespołów Dieza lub Griffithsa, albo dotrzeć do antologii tekstów (już ją w Polsce mamy, zob. Wojciuk & Schreiber), albo skorzystać z sylabusów uczelni zachodnich. Chodzi o zdobycie tzw. master list, czyli listy tekstów niezbędnych dla zrozumienia problemu. Master list (lub core reading) potrafi liczyć kilkanaście stron i obejmować essential readings na całe studia. Dzięki dotarciu do wyselekcjonowanej treści, można przejść od razu do sedna problemu, zamiast szperać w wyszukiwarkach i próbować odgadnąć kto, co i kiedy napisał i kogo i dlaczego cytował, i co ja mam z tym zrobić... 

Dobre wprowadzenie daje nam mapę intelektualną, która szybko daje samodzielność w myśleniu i pracy. Piszę o tym, gdyż sam musiałem spędzić całe lata w poszukiwaniu wartościowych materiałów dla pracy własnej, prowadzenia seminariów i do uczenia innych. Wszystko trzeba było odkopać samemu, zamiast w kilka miesięcy po prostu przerobić znane teksty kluczowe. Dlaczego? Gdyż wiele z nich było po prostu nieznanych! Dlaczego? Gdyż debata na temat światowego stanu nauk o polityce i bezpieczeństwie w Polsce praktycznie nie istnieje. Dlatego postanowiłem powyżej polecić uznane na świecie publikacje anglojęzyczne, gdyż lepsza lektura jednej dobrej rzeczy, aniżeli dwudziestu przyczynkarskich.