Bezpieczeństwo i rozwój - 10 moich tekstów

W ciągu ostatniej dekady napisałem około 40 mniejszych i większych prac naukowych. Podsumowując dekadę pracy w ramach studiów międzynarodowych chciałbym dziś wybrać te, które mi osobiście sprawiły najwięcej satysfakcji, a i Czytelnikom ułatwią zapoznanie się z moim dorobkiem (dlatego wpływ na wybór tekstu miała też dostępność artykułu w sieci). Tytuły uproszczone:

1. "Geneza studiów strategicznych" (tutaj). Pozyskiwanie materiałów i studia nad tematem zacząłem około 2008 roku, korzystając niemal wyłącznie z międzynarodowych źródeł (co stało się moją manierą). Tekst wyszedł w 2019 roku w czasopiśmie "De Securitate et Defensione" w Siedlcach, gdzie rok wcześniej w "Doctrinie" wydałem pracę nt. bezpieczeństwa ontologicznego. Ciekawostka: w 2008 roku żywe były wśród młodych inspiracje świetną pracą Romana Kuźniara pt. "Polityka i siła. Zarys studiów strategicznych". Temat ten wówczas mocny, następnie nieco odłożony, powrócił po dekadzie wraz z popularyzacją nauk o bezpieczeństwie jako osobnego nurtu. Spór o bezpieczeństwo rozumiane wąsko (militarnie) i szeroko (także niemilitarnie) dotarł też do nas.

2. "Proces szkolenia oficerów w AWL" (tutaj) ukazał się w 2019 roku w krakowskim czasopiśmie "Bezpieczeństwo. Teoria i praktyka". W tekście zawarłem w skrócie kwestię rozwoju szkolnictwa wojskowego w Polsce oraz jej obecne priorytety. Nowością na uczelniach militarnych są szkolenia oficerów z zakresu zagrożeń niemilitarnych - i o tym jest artykuł. Współpracę z prof. M. Lasoniem wspominam wzorowo. Bardzo profesjonalne czasopismo, świadomie budujące środowisko wokół swoich prac.

3. "Kierunki badań w światowych studiach nad bezpieczeństwem" (tutaj) ukazał się w 2018 roku na łamach "Rocznika Bezpieczeństwa Międzynarodowego". W tekście ukazuję rozwój security studies w latach 1998-2018 na podstawie analizy treści kilku tysięcy publikacji w wiodących czasopismach. Publikację poprzedziła wielomiesięczna kwerenda. Rezultaty tejże ogłosiłem na II Zjeździe Katedr Bezpieczeństwa w toruńskim UMK we wrześniu 2018 roku. Wierzyłem, że tekst pozwoli naszemu polskiemu środowisku na szybkie zapoznanie się z wynikami badań z całego świata. Ja zaś zyskałem dużo głębsze rozeznanie w setkach autorów, projektów i wydarzeń. Wiedzę tą przelałem na papier w kilku kolejnych publikacjach.

4. "Energy Security and the Problem of Peripherality" (tutaj) ukazał się po angielsku w Coperniucs Journal of Political Studies, prowadzonym przez ambitnych toruńskich badaczy Europy Wschodniej. Tekst łączy kwestie bezpieczeństwa i rozwoju. Pokazuję w nim zależność energetyczną Europy Środkowo-Wschodniej od Rosji oraz technologiczną zależność naszego regionu od wiodących państw UE. Tekst jest próbą powiązania modeli centro-peryferyjnych z praktyką. Materiały do niego zebrałem na stypendium kancelarii rządu Bawarii na pobyt w Polskiej Misji Historycznej w Würzburgu.

5. "Bezpieczeństwo w Programie Foresight Polska 2020" (tutaj) Kolejne połączenie kwestii bezpieczeństwa i rozwoju, ukazało się na łamach prestiżowych "Studiów Politologicznych" UW. W tekście uzasadniam, że kwestia bezpieczeństwa była jednym z kluczowych aspektów prognoz rozwoju Polski na początku XXI wieku, a decydenci polscy (wszyscy z lat 2006-2018) całkowicie to zignorowali w polskich strategiach rozwoju. A teraz nagle wszyscy są zaskoczeni agresywną polityką Rosji. Smutna lektura, ale zapraszam.

6. "Polska między Zachodem a Wschodem" (tutaj). Tekst ukazał się w 2017 roku w ekonomicznym kwartalniku "Miscellanea Oeconomicae" i opowiada historię niedorozwoju Europy Wschodniej w okresie nowożytnym, nowoczesnym i współczesnym. Wykazuję, że niedorozwój gospodarczy i domknięcie się szlacheckiego modelu politycznego zniszczyły bezpieczeństwo ekonomiczne (produkcja tylko surowców, brak funduszy na armię), a w efekcie militarne i polityczne Polski. Tekst powstał w czasie mojego bardzo twórczego pobytu w Krakowie i inspirowany był pracami Braudela i polskiej szkoły historii gospodarczej, skąd zaczerpnąłem wzory interpretacji zdarzeń.

7. "Model Rokkana-Urwina w analizie centrów i peryferii" (tutaj) ukazał się w Gdańsku w czasopiśmie "Cywilizacja i polityka". Artykuł powstał dzięki kwerendzie w Polskiej Misji  Historycznej przy Uniwersytecie Juliusza i Maksymiliana w Würzburgu, sfinansowanym ze stypendium Bawarskiej Kancelarii Państwowej. Poznanie pism Rokkana na temat nierówności rozwoju w Europie było dla mnie szokiem. Czytałem o nich w publikacjach prof. Tomasza Zaryckiego, które zainteresowały mnie około 2014 roku, ale nigdzie nie mogłem ich znaleźć. Udało się to dopiero w Niemczech, za co jestem wdzięczny Polskiej Misji Historycznej UMK.

8. "Analiza gospodarki-świata wg Fernanda Braudela" (tutaj) ukazała się w Tece Komisji Politologii i Stosunków Międzynarodowych PAN w Lublinie i była pokłosiem moich krakowskich studiów nad tomami "Kultury materialnej" F. Braudela. Nie da się ominąć tej figury i książek, jeśli ktoś serio interesuje się dziś przyczynami napięć gospodarczych między Europą Zachodnią a Wschodnią. Teorię Braudela w tekście porównałem do koncepcji Immanuela Wallersteina. 

9. "Debata wokół dydaktyki stosunków międzynarodowych" (tutaj) ukazała się w 2016 roku w warszawskich "Stosunkach międzynarodowych" i była efektem moich przygotowań do otwarcia anglojęzycznego kierunku w Uniwersytecie Jana Kochanowskiego. W tym przypadku również kilkumiesięczna kwerenda, aby dowiedzieć się jak najwięcej o nowoczesnych programach studiów społecznych, stosowanych metodach dydaktycznych i współpracy naukowej. 

10. "Bezpieczeństwo w badaniach polskich think tanks" (tutaj) ukazało się w 2013 roku na podstawie studiów nad dorobkiem kilku najważniejszych niepublicznych polskich ośrodków eksperckich. Wyniki tychże dały mi do myślenia, bo okazało się, że popularyzacja tematyki międzynarodowej wcale nie przełożyła się na rozwój instytucji, konsultingu, mediów etc. Oczywiście dzisiaj mamy sporo zmian, think tanki są mniejsze, umiejętnie wykorzystują media, publikują bardziej profesjonalne raporty zamiast krótkich briefingów, ale mechanizm uzależnienia sektora eksperckiego od władzy pozostał chyba ten sam.