Bezpieczeństwo peryferii - zapowiedź książki

Obecnie pracuję nad projektem, który podsumuje studia z lat 2014-2018. Zarys książki "Bezpieczeństwo peryferii" jest już gotowy i myślę, że ujrzy światło dzienne już niedługo. Praca składa się z kilku części. Pierwszą część stanowi diagnoza współczesnego dorobku w obszarze Security Studies (studiów nad bezpieczeństwem). Kluczowe będzie tu wyjaśnienie niemal nie omawianych (a dyskutowanych prawie w ogóle) w Polsce teorii stosowanych w dyskursie międzynarodowym: sekurytyzacji, strategii, demokratycznego pokoju, wspólnot bezpieczeństwa, regionalnych kompleksów bezpieczeństwa, bezpieczeństwa ontologicznego i innych. Niektórym z tych zagadnień poświęciłem już osobne opracowania w okresie 2016-2018. Na opisanie czeka wciąż całość kwestii podejmowanych w międzynarodowych czasopismach, takich jak Security Dialogue, International Security, Journal of Peace Research, Journal of Conflict Resolution, czy Conflict and Cooperation. Cytowania wyników światowych badań w Polsce są praktycznie nieobecne, nie licząc naprawdę wąskich specjalności i tematów typu żołnierz przyszłości, czy programy kosmiczne.

W części drugiej wprowadzam model centrum-peryferie, rozwijany w moich pracach od 2013 roku. Początkowo interesowała mnie szkoła systemowa Immanuela Wallersteina, ale z czasem znalazłem szersze ujęcie w pracach Steina Rokkana. Celem tej części pracy jest wyjaśnienie relacji centro-peryferyjnych w skali międzynarodowej. W części trzeciej zestawiam dorobek studiów bezpieczeństwa z modelem centro-peryferyjnym. Pokazuję w jaki sposób relacje w obszarze bezpieczeństwa reprodukują schemat podległości i naśladownictwa opisany przez Rokkana i innych. Państwa centralne w systemie międzynarodowym, takie jak kraje Zachodu, ustanawiają liczne standardy w polityce bezpieczeństwa narodowego i kształtowaniu jakości życia ludności. Możemy zaliczyć do nich tworzenie zaawansowanych systemów zarządzania bezpieczeństwem, wielopoziomowe strategie, tworzenie instytucji, kontrolowanie kanałów komunikacji (i kwestii sekurytyzacji), co pozwala na zyskanie legitymizacji i odgrywanie adekwatnych ról w systemie. Państwa peryferyjne powyższych cech nie posiadają lub zwyczajnie pozorują lub imitują te, które zaobserwują u liderów systemu. Czy jest szansa na zmianę miejsca w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego? W jaki sposób? Na to pytanie chciałbym znaleźć odpowiedź.

W części czwartej biorę na warsztat przypadek Polski jako państwa granicznego Zachodu. Analizuję peryferyjność geograficzną, historyczną i gospodarczą tego kraju, a także sposoby jej oceny współcześnie. Polska stara się realizować różne strategie i rozmaicie się je wyjaśnia. W przeszłości elity tłumaczyły pozycję Polski w systemie ideami mesjanizmu, przedmurza religii chrześcijańskiej, pomostu między Wschodem a Zachodem, peryferyjność zaś tłumaczono później doganianiem Zachodu, efektem wojen, działalnością wrogów lub... niesprawnych instytucji itd. W jaki sposób najnowsze teorie bezpieczeństwa wiążą się z modelem centrum-peryferie - to przedmiot tej książki.