Expert Seminar on Security in the Norden (Kielce, 15.03.18)

Sprawozdanie z międzynarodowego seminarium eksperckiego na temat polityki bezpieczeństwa państw skandynawskich „Security Policy and Defense of the Nordic Countries (Denmark, Norway, Sweden)”, Centrum Przedsiębiorczości i Biznesu UJK, Kielce, 15 marca 2018.

Celem niniejszego tekstu jest dokonanie sprawozdania z międzynarodowego seminarium eksperckiego na temat polityki bezpieczeństwa państw skandynawskich pt. Security Policy and Defense of the Nordic Countries (Denmark, Norway, Sweden). Spotkanie miało miejsce w Centrum Przedsiębiorczości i Biznesu UJK w Kielcach w dniu 15 marca 2018. Organizatorem wydarzenia była Katedra Krajów Europy Północnej, zlokalizowana na Wydziale Prawa, Administracji i Zarządzania UJK. W seminarium wzięło udział trzech attaché obrony państw skandynawskich: płk Kim Bruno Petersen (attaché obrony Królestwa Danii), płk Håkon Magnus Løken (attaché obrony Królestwa Norwegii) oraz płk Mats Andersson (attaché obrony Królestwa Szwecji). Moderatorem spotkania był kierownik Katedry Krajów Europy Północnej prof. dr hab. Krzysztof Kubiak, który w przeszłości był oficerem marynarki RP. Drugim moderatorem był Jarosław Miłowski, były attaché obrony RP w Królestwie Danii. W spotkaniu brał również udział obecny konsul honorowy Republiki Finlandii w Kielcach pan Tadeusz Pęczek oraz profesor Ryszard M. Czarny, b. ambasador RP w Królestwie Szwecji, Królestwie Norwegii i Islandii, twórca Katedry Krajów Europy Północnej UJK. Władze Wydziału reprezentował Prodziekan ds. nauki i współpracy z zagranicą dr hab. Grzegorz Rdzanek, prof. UJK, który rozpoczął seminarium oraz przedstawił i przywitał uczestników zagranicznych.

Spotkanie odbywało się w języku angielskim i miało charakter otwartego seminarium eksperckiego z udziałem dyplomatów wojskowych, naukowców oraz studentów anglojęzycznego programu Studiów Skandynawskich (Scandinavian Studies), uruchomionego w Katedrze Krajów Europy Północnej na Wydziale Prawa, Administracji i Zarządzania UJK w roku akademickim 2017/2018. Wydarzenie składało się z dwóch paneli dyskusyjnych zawierających prezentacje zagranicznych gości oraz sesje pytań. W przerwie uczestnicy seminarium mogli porozmawiać w kuluarach. W niniejszym sprawozdaniu przedstawię informacje na temat ogólnego przebiegu seminarium oraz w kwestii dyskutowanych nań treści.

Moderujący spotkanie prof. Krzysztof Kubiak przywitał gości w imieniu Katedry i przedstawił program spotkania. Wystąpienia dyplomatów wojskowych przebiegały zgodnie z opisem wydarzenia. Na początku głos zabrał przedstawiciel Danii, następnie Norwegii, a ostatnią prezentację wygłosił Szwed. Łącznie wypowiedzi nie przekroczyły 90 minut.

Referat pułkownika Petersena był niedługi, duński attaché przyznał, że to jego pierwszy ataszat zagraniczny a jego pełnomocnictwa od niedawna obejmują działalność na terenie Polski i Ukrainy. Głównym motywem jego wystąpienia była aktywność międzynarodowa Królestwa Danii na rzecz bezpieczeństwa. Wskazał na fakt, że skandynawska współpraca regionalna musi uwzględniać różnice między państwami. Norwegia jest poza Unią Europejską, ale jest w NATO. Dania jest w obu strukturach. Szwecja pozostaje jest członkiem UE, ale nie NATO. Pomimo tych różnic w obliczu zagrożenia kraje nordyckie starają się być razem, jak wielokrotnie bywało w historii. Duńczyk wykorzystał tu metaforę „trzech muszkieterów” tzn. „jeden za wszystkich, wszyscy za jednego”. W dalszej części prezentacji naświetlił panoramę zagrożeń międzynarodowych, widzianych z perspektywy Danii. Podkreślił rosnącą agresywność Federacji Rosyjskiej w regionie Europy Wschodniej. Następnie skupił się na omówieniu Danish Defence Agreement and Priorities, czyli nowego dokumentu strategicznego, programującego zadania polityki bezpieczeństwa Danii na następne 6 lat. Dokument ten wskazuje priorytetowe obszary aktywności, takie jak działania w ramach NATO (wzrost wydatków na bezpieczeństwo z 1,2% do 1,4% PKB, zakup 27 samolotów F-35), operacje międzynarodowe i bezpieczeństwo technologiczne (cyberbezpieczeństwo). Przyznał również, że Dania z racji zwierzchnictwa nad Grenlandią przywiązuje szczególną uwagę do bezpieczeństwa międzynarodowych dróg wodnych w regionie arktycznym. Północny szlak transportowy (Northern Sea Route) pozwala bowiem skrócić czas transportu towarów z Azji do Europy nawet o dwa tygodnie. Temat ten wzbudził zainteresowanie pracowników Katedry, którzy przez kilka lat publikowali liczne analizy na temat strategicznego znaczenia Arktyki[1].

Wystąpienie attaché obrony Królestwa Norwegii płk Håkona Magnusa Løkena było dużo dłuższe. Norweski dyplomata wojskowy powiedział o swoich doświadczeniach z pracą na placówkach zagranicznych (najpierw w Moskwie, potem w Kijowie, następnie w Polsce), a później dokonał historycznego przeglądu priorytetów w norweskiej polityce bezpieczeństwa. Zwrócił uwagę na fakt, iż długotrwały okres pokoju w Europie jest zasługą organizacji NATO. Norwegia przez stulecia musiała uznawać zwierzchnictwo Danii, Szwecji, została też najechana przez Niemcy w czasie II wojny światowej, stąd duże znaczenie mają dla Norwegów organizacje wzmacniające poczucie bezpieczeństwa. Taką organizacją jest dla Norwegii NATO, które jest postrzegane jako fundament bezpieczeństwa. Następnie Norweg wskazał na specyfikę relacji norwesko-rosyjskich. Norwegia posiada granicę z Rosją, znajduje się blisko rosyjskich baz wojskowych, ma też świadomość asymetrii potencjałów militarnych obu państw oraz znaczenia kwestii bezpieczeństwa morskiego, zwłaszcza o charakterze gospodarczym (rybołówstwo). Pomimo negatywnego stosunku Norwegii do nielegalnej aneksji Krymu przez Rosję, Norwegia stale musi pozostawać w konstruktywnych stosunkach z Rosją. Attaché opowiadał o zakupach zbrojeniowych, zwłaszcza o systemach rakietowych i samolotach najnowszej, piątej generacji (52 samoloty F-35). Norwegia posiada obecnie połowę budżetu obronnego Polski, co jest znaczną kwotą, zważywszy na ośmiokrotnie mniejszą liczbę mieszkańców. Znaczny procent środków inwestowany jest w nowe uzbrojenie. Priorytetami Norwegii są wzmacnianie obrony, wspieranie międzynarodowych procesów pokojowych i idea obrony totalnej (Total Defence), która doktrynalnie wiąże kwestie militarne i niemilitarne w całościową politykę bezpieczeństwa (np. służba wojskowa w Norwegii jest obowiązkowa, dotyczy obu płci).

Dyplomata wojskowy Królestwa Szwecji płk Mats Andersson przedstawił wystąpienie podobne do swojego norweskiego odpowiednika. Zwrócił uwagę na ewolucję szwedzkiej polityki neutralności w stronę tzw. polityki solidarności, zadeklarowanej w 2009 roku. Szwed przyznał, że od czasu tej deklaracji powstało wiele nowych problemów w obszarze bezpieczeństwa międzynarodowego. Pomimo długiej tradycji neutralności Szwecja uczestniczy w licznych misjach pokojowych w ramach ONZ i UE oraz bierze udział w inicjatywach zapobiegania konfliktom na całym globie. Do głównych współczesnych wyzwań w dziedzinie bezpieczeństwa płk Andersson zaliczył kryzys ukraiński, trwający od 2014 roku, wzrost aktywności militarnej Rosji i jej potencjału zbrojeniowego oraz kwestie bezpieczeństwa europejskiego. Szwecja podjęła kroki mające na celu wzmocnienie obronności, takie jak powrót wojsk szwedzkich na Gotlandię, rozwój kompatybilności z wojskami NATO, rozbudowa współpracy wojskowej z krajami skandynawskimi (zwłaszcza NORDEFCO), zwłaszcza z Finlandią oraz tworzenie wspólnych jednostek. Następnie przedstawił założenia Swedish Defence Agreement na lata 2016-2020 i przygotowania do procesu uchwalenia nowej strategii na lata 2021-2025. Podobnie jak Norwegia, Szwecja również posiada doktrynę Obrony Totalnej, co w razie konfliktu pozwala zmobilizować nawet 800 tys. ludzi.

Po przerwie nastąpiła sesja pytań. Większość z nich zadawali studenci Studiów Skandynawskich. Pytania dotyczyły zbrojeń, kwestii fake news, nieudanych przetargów na śmigłowce, mankamentów współpracy zbrojeniowej i w ramach NORDEFCO, współpracy skandynawsko-polskiej oraz integracji Szwecji z NATO w przyszłości. Dyplomaci odpowiadali na pytania z werwą, zwracając uwagę na różne wspólne inicjatywy skandynawsko-polskie związane z korpusem NATO w Szczecinie, oczyszczaniem Bałtyku (Norwegia), rozwojem koncepcji obrony terytorialnej (Dania), czy udaną współpracę międzypaństwową niższego szczebla i słabszą wyższego szczebla (Szwecja). Przedstawiciel Królestwa Szwecji podkreślał, że w najbliższych latach możliwy jest powrót do dyskusji o członkostwie Szwecji w NATO, choć już teraz Szwecja spełnia wszystkie standardy tej organizacji.

Podsumowania dyskusji dokonali Jarosław Miłowski i Grzegorz Rdzanek. Po zakończeniu formalnej dyskusji studenci mieli możliwość porozmawiania w kuluarach z zaproszonymi gośćmi. W podziękowaniu za ważne pytania dyplomaci wręczyli studentom pamiątkowe coiny. Całość wydarzenia zamknęła się w trzech godzinach. Wydarzenie było kolejnym seminarium eksperckim organizowanym przez pracowników Katedry Krajów Europy Północnej UJK.

---

[1] Por. K. Kubiak, Interesy i spory państw w Arktyce w pierwszych dekadach XXI wieku, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2012; R. Czarny, High North – między geografią a polityką, Scandinavium, Kielce-Trnava 2014.