Podsumowanie 2015 roku

To był ważny rok w polityce i gospodarce światowej. Ważny rok w polityce krajowej (wybory) oraz regionalnej (wciąż trwający kryzys na Ukrainie). W tym miejscu jednak chciałbym zwrócić uwagę na wątki, które szczególnie mnie interesowały w mijającym roku. 

Bardzo interesująco rozwija się rynek wydawniczy w obszarach historii gospodarczej, rozwoju społecznego (nierówności!) i ekonomii międzynarodowej. Pisałem o tym jesienią. Rośnie liczba publikacji na temat warsztatu badań międzynarodowych. Pojawiła się też syntetyczna analiza polskiego dorobku w tej sferze (praca J. Czaputowicza, A. Wojciuk, K. Ławniczaka, zob. tutaj - dorobek ów oceniono nie najlepiej, eufemistycznie rzecz ujmując). Rośnie rynek konferencji międzynarodowych w regionie. Warto odnotować też spore zmiany w punktacji najważniejszych czasopism naukowych. Zmiany dotyczą też badań własnych i o tym poniżej...

Wątek metodyczny

Od ogółu do szczegółu. Od podejścia systemowego do badań nad jakością instytucji. Jak zapowiedziałem w zeszłym roku, rozwijać będę prace nad systemowymi narzędziami badania zmian w polityce i gospodarce światowej. Tematowi temu poświęciłem kilka tekstów. Dwa teksty - jeden wydany w Roczniku Politologicznym, drugi w pracy zbiorowej Paradygmaty badań nad bezpieczeństwem (Poznań 2015, tom 2) - dotyczą kryzysu polskich badań w sferze teorii. Brak dobrego warsztatu i nieznajomość dorobku zachodniego często uniemożliwia wiarygodne badania nad stosunkami międzynarodowymi. Kryzys ten przejawia się brakiem publikacji anglojęzycznych (są wyjątki!), słabością bibliografii współczesnych polskich opracowań naukowych w tej dziedzinie. Lekiem na te bolączki wydaje się być większe umiędzynarodowienie. Ten cel wciąż przed nami. 

Przed powyższym dylematem stoją też obecnie studia nad bezpieczeństwem (security studies), uprawiane w Polsce masowo od momentu popularyzacji kierunku "bezpieczeństwo wewnętrzne/narodowe" w krajowej dydaktyce akademickiej. Opisy rozmaitych problemów (nie)bezpieczeństwa nie stanowią jeszcze nauki rozumianej we współczesnym stylu euroamerykańskim, czyli teoretycznie uargumentowanych badań i rozważań, mających na celu rozwiązanie zdefiniowanych problemów naukowych. Kilka propozycji w tej sferze pozostawiłem w tekstach o regionalnych kompleksach bezpieczeństwa (Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego, 2015 vol.2) i problemach globalnych nierówności (praca zbiorowa Bezpieczeństwo społeczne - bezpieczeństwo socjalne, pod red. M. Molendowskiej i T. Jarockiego, Wyd. UJK, 2015). Kwestie metodyczne w obszarze studiów międzynarodowych uzupełniłem pracą "Teoria bezpieczeństwa a teoria pokoju" (praca Bezpieczeństwo międzynarodowe. Polska-Europa-Świat, red. J. Zając, A. Włodkowska-Bagan, M. Kaczmarski, Wyd. UW, Warszawa 2015). Problemom tym poświęciłem też kilka wystąpień konferencyjnych (konferencja KKEP UJK w Podzamczu Chęcińskm, kongres politologii na UJ w Krakowie, konwencja PTSM w Gdańsku). Osobno podjąłem temat metodyki badań porównawczych - na konferencji zorganizowanej w grudniu przez Uniwersytet Opolski. Do analizy przypadku wybrałem przypadek narzędzia BTI opracowanego w Fundacji Bertelsmanna.

Wątek nordycki

Powiązanie interesującej mnie problematyki rozwoju szkół badawczych i ich narzędzi zbiegło się z zakończeniem przygotowywanego na Uniwersytecie Jana Kochanowskiego projektu, poświęconego rozwojowi państw nordyckich. W zeszłym roku opublikowałem prace poświęcone specyfice przywództwa państw nordyckich oraz skandynawskich studiów nad pokojem (peace research). Owocem tego projektu w 2015 roku były zaś teksty na temat wzrostu znaczenia Skandynawii w polityce i gospodarce światowej. Temat ten jest wielce obiecujący, ale praktycznie nieobecny w polskiej debacie publicznej. Jak to się dzieje, że najbogatsze państwa świata, położone niedaleko naszej północnej granicy, nie stały się przedmiotem szerszych studiów ani analiz na poziomie rządowym, samorządowym, ani akademickim? Jeszcze ciekawsza wydaje się kwestia - jak to się stało, że kiedyś biedne i słabo zaludnione kraje Skandynawii, położone na peryferiach kontynentu europejskiego, awansowały do absolutnej światowej czołówki we wszelkich dziedzinach rozwoju społeczno-ekonomicznego (jak też politycznego)? 

Rozważam te zagadnienia z perspektywy teorii centrum-peryferie w pracy "Droga państw nordyckich z peryferii do centrum gospodarki światowej" (książka "Północ w międzynarodowej przestrzeni politycznej i ekonomicznej", red. M. Tomala, M. Łuszczuk, Wyd. UJK, 2015). Poświęciłem temu zagadnieniu wystąpienia na jednej konferencji w Kielcach (maj 2015) oraz dwóch konferencjach w Gdańsku (w kwietniu i listopadzie 2015). Drugie z gdańskich wystąpień wiąże się z zastosowaniem kategorii socjologicznych Pierre Bourdieu do analizy potencjałów instytucji w perspektywie międzynarodowej. Możliwość jego opracowania zawdzięczam inicjatywie prof. K. Musiała (UG) i dr M. Tomali (UJK). Projekt ten rokuje na przyszłość. Interesującym wyzwaniem była próba zastosowania modelu centrum-peryferie do analizy zmian pozycji Polski w stosunkach międzynarodowych po 1989 roku. Temat ten przedstawiłem na europeistycznych warsztatach metodologicznych we Wrocławiu we wrześniu 2015 roku i spotkał się z ciepłym przyjęciem, aczkolwiek obecność elementów z obszaru socjologii, ekonomii i zarządzania publicznego przyjęto... z wyraźnym zakłopotaniem. ;)

Wątek ekspercki i organizatorski

W 2015 roku przygotowałem gościnnie kilka analiz dla lokalnych władz politycznych, rozpocząłem współpracę z frankfurckim portalem Pol-Int oraz konsultowałem swe dotychczasowe prace nad ośrodkami eksperckimi (think tanks) w jednym z departamentów MSZ. Przede wszystkim jednak systematycznie zbierałem materiały do badań na temat doradztwa w polityce zagranicznej (łącznie blisko dwa tysiące tekstów i książek oraz grant NCN). Wątek nawiązuje do szkicu opublikowanego pod koniec 2014 roku w Roczniku Bezpieczeństwa Międzynarodowego. W lutym 2016 roku temat przedstawię szerzej na corocznej konferencji UAM w Słubicach. 

W maju 2016 roku odbędzie się w Kielcach duża konferencja poświęcona polskiej polityce zagranicznej, w tej chwili trwają przygotowania. Chcielibyśmy aby wydarzenie to było projektem cyklicznym, ważnym z perspektywy eksperckiego zaplecza polskiej polityki zagranicznej i rozwoju. Na 2016 rok zaplanowane są też dwie monografie oraz artykuły z czasopism tzw. listy JCR. Opracowałem również projekt badań własnych na kolejne trzy lata (więcej wkrótce). W tym momencie łączone będą podejmowane przeze mnie od lat tematy: analizy systemowej, teorii rozwoju, badań nad instytucjami, podejmowaniem decyzji, polityką zagraniczną i doradztwem eksperckim. Do badań opartych na analizie danych zastanych, chciałbym dodać rezultaty badań empirycznych, opartych na analizie danych wywołanych (wywiady, kwestionariusze). Celem praktycznym tych badań byłoby usprawnienie mechanizmów tworzenia i analizowania polityk w kontekście międzynarodowym oraz rozwój polskiego sektora eksperckiego, osadzonego w naukach społecznych.

Publikacje i wystąpienia z 2015 roku dostępne głównie: tutaj.